قصه «مهمانهای ناخوانده» به همت دفتر آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی ناملموس و دفتر کودک ونوجوان پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با شماره 1394 در فهرست میراث ناملموس ثبت شد.
به گزارش آی‌فیلم به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، لیلا کفاش زاده، مسوول دفتر کودک و نوجوان پژوهشگاه و کارشناس این پرونده با اعلام این خبر گفت: قصه «مهمانهای ناخوانده» قصه ای قدیمی است که سینه به سینه توسط مادر بزرگ ها یا دایه ها برای کودکان روایت شده است.
او با اشاره به جمع آوری و چاپ قصه مهمانهای ناخوانده در دهه 30 توسط مهدی صبحی گفت: این قصه برای اولین بار در سال 1345 توسط فریده فرجام باز نویسی و در انتشارات کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان چاپ شد.
او با بیان این که فریده فرجام این قصه را در دهه بیست و در دوران کودکی خود از دایه اش شنیده بود، گفت: فرجام بعد ها که به عنوان کار حرفه ای به دنبال باز نویسی این قصه بود شاهد های مختلف آن را به دست آورد و با یک نگاه پژوهشی قصه را بازنویسی کرد.
کفاش زاده گفت: قصه «مهمانهای ناخوانده» افزون براینکه یکی از قصه های قدیمی فولکلور محسوب می شود اولین کتاب کودک چاپ کانون نیز هست.
او با اشاره به چاپ این اثر به صورت کتاب و لوح فشرده توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان گفت: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، طرحی به نام هفت موزه هفت قصه را با قصه «مهمانهای ناخوانده» در هفت موزه قصه گویی کرده است.
او افزود: در این طرح سعی شد تا داستان با مشارکت کودکان و در موزه ها به شکل های گوناگون ارائه شود.
وی در ادامه از موزه صلح، موزه فرش، موزه رضا عباسی، باغ نگارستان، موزه مقدم، موزه ملی ایران، موزه آبگینه به عنوان موزه های مشارکت کننده در این طرح نام برد.
این کارشناس کودک قصه «مهمانهای ناخوانده» را قصه ای مبتنی بر ارتباط انسان و حیوانات و فوایدی که حیوانات برای انسان دارند، دانست و گفت: دوستی شخصیت های متضاد مثل سگ و گربه در کنار هم مفهوم صلح را از راه قصه گویی به کودکان می آموزد و والدین و حتی مربیان از راه روایت و قصه گویی می توانند مفهوم صلح و دوستی و پذیرش تفاوت ها را به کودکان بیاموزند
او از دیگر وِیژگی های این قصه به مهمان نوازی مادربزرگ اشاره کرد و گفت: مهمان نوازی می تواند به طور مستقل یک اثر ناملموس برای فرهنگ ایرانی محسوب شود. آداب مهمان نوازی و خواباندن مهمان در خانه ای که برای خود صاحبخانه نیز جای کافی ندارد دقیقا منطبق با فرهنگ مردم ایران است و این قصه به خوبی این ویژگی را ارائه می دهد که همچنان نیز جاری و ساری است.
وی مهمان نوازی را بخشی از هویت جامعه ایرانی دانست و گفت: حتی در سال های گذشته اصطبلی برای اسب های مهمان ها وجود داشت و زنان خانه همیشه مقداری غذا را بیشتر می پختند تا اگر مهمانی سر زده به خانه آنها آمد بتوانند از او پذیرایی کنند.
کفاش زاده خاطر نشان کرد: قصه «مهمانهای ناخوانده» نه تنها بر اصل مهمان پذیری تاکید دارد بلکه مفهوم ناخوانده بودن مهمان را نیز در بر دارد.
او با اشاره به این که حیوانات در این قصه از قبل با پیر زن آشنا نبودند و آشنایی بعدا رخ داد، گفت: این قصه می تواند به خوبی مفهوم مدیریت بحران را به کودکان بیاموزد و موضوع پناهجویی که پدیده سال های اخیر است را به طور غیر مستقیم به آنها آموزش دهد.
به گفته وی مفهوم پناه آوردن از مفاهیم معنوی پنهان در فرهنگ ایرانی است که با جوانمردی پاسخ داده می شود.
مسوول دفتر کودک و نوجوان پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، آشتی با محیط زیست، ترویج فرهنگ صلح، ارتباط بین نسلی و همزیستی مسالمت آمیز را از دیگر وجوه این اثر ناملموس عنوان کرد.
او با بیان این که این قصه بار ها و بار ها در تمامی استانهای کشور در مدارس، مهد کودک ها، مراکز فرهنگی گوناگون نقل شده است، گفت: بهروز قریب پور استاد نمایش عروسکی در دهه 60 نمایش عروسکی این قصه را به روی صحنه آورد و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کتاب صوتی و بریل این قصه را تولید و آن را به زبان کردی و در خارج از مرز به زبان کره ای چاپ کرد.
کارشناس پرونده ثبت «مهمانهای ناخوانده» افزود: بن مایه اصلی این قصه دوستی و صلح و ارتباط بین نسلی است. شخصیت محوری این قصه مادر بزرگ است و حیوانات در حکم فرزندان و نوه های او تنهای اش را پر می کنند.
او خاطر نشان کرد: با بسط و نقل این قصه در جامعه می توان به شکل های گوناگون نمایشی و روایی به نسل بعدی آموزش داد که چگونه باید مفاهیم فرهنگی را از نسل گذشته گرفته و به آیندگان منتقل کنند.
به گفته کفاش زاده، ثبت این قصه کمک می کند تا به کودکان بیاموزیم چگونه در کشوری با تنوع قومی زندگی کنند و تفاوت های قومی را به عنوان یک برتری و نه یک نقطه ضعف بپذیرند.
او با بیان این که با ثبت و معرفی قصه «مهمانهای ناخوانده» به جامعه می توان الگوی مناسبی برای ارتباط و وفاق ملی ارائه داد، گفت: موضوع مهمان در فرهنگ های شرقی به ویژه فرهنگ ایرانی از جایگاه خاصی برخوردار است. بنا بر فرهنگ ایرانی مهمان عزیز خداوند است و حرمت مهمان واجب است و تا زمانی که شخصی در جایگاه مهمان قرار گرفته باشد از امنیت و احترام برخوردار است. از همین رو این قصه بخش مهمی از فرهنگ شفاهی این کشور را با خود به نسل بعد منتقل می کند.
داستان «مهمانهای ناخوانده»، زندگی پیرزنی را روایت می کند که در یک شب بارانی در خانه کوچکش پذیرای حیواناتی می شود که از باران خیس شده و جایی برای پناه بردن ندارند. حیوانات یکی یکی به شکل تکرار شونده ای در خانه پیرزن را می زنند و او به رغم داشتن خانه ای کوچک ، با مهربانی همه آنها را فقط برای یک شب جا می دهد. اگرچه صبح روز بعد پیرزن انتظار داشت حیوانات آنجا را ترک کنند ولی آنها دلشان می خواست در خانه مادر بزرگ بمانند. به همین دلیل هر کدام با صدای مخصوص خودشان فوایدی را که ممکن بود برای پیرزن داشته باشند می خوانند و او را راضی می کنند، تا برای همیشه پیش او بمانند.
ح ی / ح ی
